βιοκλιματολογία

Επιστημονικός κλάδος που εξετάζει τις πολύπλοκες σχέσεις μεταξύ των κλιματικών συνθηκών και των φαινομένων της ζωής. Οι σχέσεις αυτές είναι είτε άμεσες είτε έμμεσες και καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τόσο τη γεωγραφική κατανομή των οργανισμών όσο και τη λειτουργία τους. Είναι επίσης και αμφίδρομες, γιατί και οι ζωντανοί οργανισμοί είναι δυνατόν να επηρεάζουν με την παρουσία και τις δραστηριότητές τους τις τιμές των κλιματικών παραγόντων μιας περιοχής. Επιδράσεις του κλίματος στα φυτά. Το κλίμα επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τη χλωρίδα, δηλαδή την ποικιλία των φυτικών ειδών μιας περιοχής, όπως επίσης και τη βλάστηση, δηλαδή τη μορφή κάλυψης της επιφάνειας της Γης από τα φυτά. Η επίδρασή του όμως μπορεί να επηρεαστεί αποφασιστικά σε τοπικό επίπεδο από τις εδαφικές ιδιομορφίες μιας περιοχής (για παράδειγμα, από τη διαπερατότητα του εδάφους της στο νερό). Γι’ αυτό τον λόγο διακρίνουμε τρία είδη κλίματος, ανάλογα με την έκταση της περιοχής που μελετάται. Το μακροκλίμα αφορά συνήθως μια μεγάλη περιοχή της Γης και, όπως είναι φυσικό, μπορεί να υποστεί μεγάλες τοπικές διαφοροποιήσεις. Επομένως, παίζει μικρότερο ρόλο στην επιμέρους γεωγραφική κατανομή των φυτών. Το τοποκλίμα ή μεσοκλίμα αφορά μια μικρότερη περιοχή (για παράδειγμα, ένα οροπέδιο ή την πλαγιά ενός βουνού) και επηρεάζει περισσότερο τα φυτά. Το μικροκλίμα ή κλίμα του ελαχίστου χώρου, δηλαδή οι κλιματικές συνθήκες που επικρατούν σε μια συγκεκριμένη, πολύ μικρής έκτασης περιοχή, έχει ακόμα πιο έντονη επίδραση στη χλωρίδα και τη βλάστηση. Οι επιμέρους κλιματικοί παράγοντες που επηρεάζουν τη γεωγραφική κατανομή και τη λειτουργία των φυτών είναι η θερμότητα, το φως, η υγρασία και ο άνεμος. Ενδεικτικά, στις περιοχές στις οποίες οι βροχές είναι λίγες επικρατούν φυτά τα οποία έχουν την ικανότητα να αποθηκεύουν νερό στους ιστούς τους ή έχουν διαφοροποιήσει ορισμένα όργανά τους έτσι ώστε να περιορίζονται οι απώλειες του νερού (βελονοειδή ή σαρκώδη φύλλα, αγκάθια κλπ.). Επιδράσεις του κλίματος στα ζώα. Ανάλογες με εκείνες που παρατηρούνται στα φυτά είναι και οι επιδράσεις του κλίματος στα ζώα. Όλα προτιμούν τις άριστες γι’ αυτά τιμές των κλιματικών παραγόντων, άλλα όμως από αυτά παρουσιάζουν μεγάλα όρια αντοχής στις μεταβολές τους και άλλα όχι. Ενδεικτικά, χωρίζουμε τις θερμοκρασίες στις οποίες επιβιώνει ένα ζώο σε τρεις κατηγορίες: την άριστη, στην οποία εκτελεί με τον καλύτερο τρόπο τις λειτουργίες του, τη θερμοκρασία προσαρμογής στην οποία επιβιώνει άνετα, αλλά μειώνοντας ορισμένες λειτουργίες και, τέλος, τη θερμοκρασία αντοχής, στην οποία επιβιώνει μεν αλλά δεν είναι σε θέση να τραφεί κανονικά και να αναπαραχθεί. Οι μεταναστεύσεις πολλών ζώων γίνονται ακριβώς με σκοπό την αναζήτηση των καλύτερων δυνατών συνθηκών επιβίωσης ανάλογα με την εποχή του έτους. Επιδράσεις του κλίματος στον άνθρωπο. Το κλίμα επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό τη γεωγραφική κατανομή και τις λειτουργίες των ανθρώπων, τόσο άμεσα (επιλογή των καλύτερων δυνατών κλιματικών συνθηκών) όσο και έμμεσα (μέσωτης επίδρασής του στη χλωρίδα και στην πανίδα μιας περιοχής). Εντούτοις, η επίδρασή του είναι μικρότερη από εκείνη που ασκεί στους άλλους οργανισμούς, γιατί χάρη στη νοημοσύνη τους και την τεχνολογία που αναπτύσσουν, οι άνθρωποι έχουν την ικανότητα να δημιουργούν ευνοϊκά μικροκλίματα σε οποιαδήποτε περιοχή της επιφάνειας της Γης. Έτσι η γεωγραφική κατανομή τους δεν συμπίπτει πάντα με τη γεωγραφική κατανομή των βέλτιστων κλιματικών συνθηκών. Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και το γεγονός ότι η κοινωνική οργάνωση των ανθρώπων εμπλέκει και κοινωνικούς παράγοντες στην επιλογή του τόπου διαμονής, κατά συνέπεια και στη γεωγραφική τους κατανομή.

* * *

η

κλάδος της κλιματολογίας και της οικολογίας που ασχολείται με την επίδραση του περιβάλλοντος στους ζώντες οργανισμούς.